İlkokulun ilk sınıfında bir kız çocuğu, tahtada yazılanları defterine geçi-remiyormuş, öğretmeni dikkatsiz olduğunu söylemiş. Evde de televiz­yona yakından bakıyormuş. Bu yüzden annesi ve babasından devamlı azar işitiyormuş. Akrabalardan biri, bu küçük kızın gözünde bir bozukluk olabileceğini, bir göz doktoruna götürülmesinin iyi olacağını söylemiş. İyi ki de demiş, gözlerinde 12 numara miyopi (uzağı görememe) vardı.

Kırma kusurları (refraksiyon kusurları) nedir?
Biraz tıp bilgisi:
Göz, önünde ufak penceresi olan bir oda gibidir. Gözün görmeyi sağlayan hüc­releri odanın içinde gözü açık şekilde oturan bir kişi gibidir. Pencerenin camla­rı düzgün değilse içerideki bir kişinin dışarıyı net görmesi mümkün olamaz. Veya camlar çok kalınsa ya da günümüzde evlerimizde kullanılan cam tuğlalar gibi yer yer kalın, yer yer ince ise içeriden dışarısı yine doğru dürüst seçilemez. Gözde durum buna çok benzer, öndeki saydam cam (kornea) saat camı gibi düzgün ola­cağına çok sivri ya da yassı ise net görmek mümkün olmaz. Düzgün olması gere­ken bu saydam cam eğer eğri ise, yani bir tarafı sivri diğer tarafı yassı ise, diğer bir deyişle yumurta gibiyse, yine net görme mümkün değildir.
Şimdi size konuyu daha ayrıntılı anlatayım.

Gözlük takılmazsa ne olur? Numara geriler mi, ilerler mi?
Gözlük takılmazsa numara ne geriler, ne de ilerler. Aynı şekilde gözlük takınca numara ne ilerler, ne de geriler. Sadece gözlük ihtiyacı olup da takılmayınca net görmek mümkün olmaz, başkalarının gördüklerinden mahrum olunur. Ayrıca yorgunluk ve sıkıntı hissi ile baş ağrısı olur. Bazen de göz tüm gücünü net görmeyi sağlamaya kullandığı için mikroplarla baş edemez duruma gelir ve kapak iltihapları veya arpacık gelişebilir. Bence gözlük takmamaya değmez, çünkü net görmemek yaşamı zorlaştırır ve kalitesini bozar, özet olarak!

EMETROPİ Emetropi nedir?
Herhangi bir kırma kusuru olmaması durumudur. Genetik olarak ai­lede gözlük ihtiyacı yoktur. Ama bu kişiler de 40-45 yaşından sonra yakın gözlü­ğü ihtiyacı duyarlar.

Miyopi nedir?
Gözün ön kısmında yer alan saydam tabaka tam bir yarı küre gibidir. Bu yarı küre biraz sivri olduğu zaman görüntüler gözün içine daha uzun bir yol kat ederek ge­lirler ve net görülemezler. Buna miyopi ya da uzağı görme bozukluğu denilmek­tedir. Yarı küre sivri olmadan da miyopi olabilir, göz küresi (iki odalı bir ev gibi düşünülebilir) olması gerektiğinden daha uzunsa da olabilir.

Miyopi ne sıklıkta görülür?
Kırma kusuru olan kişilerin çoğunluğunda miyopi vardır. Az-orta ya da ileri mik­tarda olabilir. 2 dereceye kadar olan miyoplar az, 10 dereceye kadar olanlar orta, 10 dereceden yüksek olanlar da ileri miyopi olarak sınıflandırılırlar. Az ya da or­ta düzeydeki miyoplar sadece uzağı göremezler; yakını, gözlük takması gerekme­yenlere göre, daha bile iyi görebilirler. Ama ileri miyoplar için yakın mesafe bile uzak sayılır, bu yüzden yakını görmekte bile sorunları olabilir.

Miyopların devamlı gözlük takmaları gerekli midir?
Az ya da orta miktardaki miyoplar için yaşam zor değildir ama ileri miyoplar için biraz zordur. Çok az olan miyoplar, gözlük takmadan da her işlerini yapabi­lirler, sadece televizyon ya da sinemada film seyrederken veya araba kullanır­ken takmaları yeterlidir. Ama takmaları gerekmez denemez; hele takınca rahat edenlerin mutlaka gözlük takması ge­rekir. Orta ve ileri derecedeki miyoplar gözlük takmadan rahat göremezler.

Miyoplarda gözlük takmak tembellik yaratır mı?
Gözlük takmak hiçbir durumda tembellik yaratmaz. Ama tabii ki, gözlüğün numarası ve takılışı doğru olmalıdır. Göz ancak, gözlük gerekip de takmayan çocuklarda tembelleşir. Tembel­leşme, tek gözde miyop olup da gözlük takmayanlarda, hiper­metrop olup da gözlük takma­yanlara göre daha az görülür.

Miyopinin nedeni nedir?
Genellikle genetik yani ailevidir, dolayısıyla da yapısaldır. Ailede gözlük takan kimse olmaması ailevi olmadığı anlamına gelmez, aile üyelerinden miyopisi ola­nın durumu o güne kadar fark edilmemiş olabilir. Çok nadiren ailevi olmayabilir. Yapılan çalışmalar, devamlı yakına bakarak bir şeylerle uğraşan veya gece uyur­ken ışık açık bırakılmış çocuklarda, az miktarda ailevi olmayan miyopinin ortaya çıkabildiğini göstermiştir.

Miyopi devamlı artar mı? Artmasını engellemek mümkün müdür?
Bir çocuğun boyu uzadığı, ayakları büyüdüğü sürece miyopisi de artabilir. Vücudun büyümesini engellemenin bir yolu olmadığı gibi miyopinin artmasını da engellemek mümkün değildir. Engellemek için uğraşmaya da gerek yoktur as­lında, çünkü 40 yaşından sonra miyopi azalabilir. Azalmasa bile miyoplar yakın gözlüğünü en geç kullanan şanslı gruptur.

Miyopisi olan çocuklar gözlük takmazlarsa göz net görmeye uğraşır, uğraştıkça bü­yür, bu da numaranın bir miktar artmasına neden olabilir.

Miyopi bir hastalık mıdır?
Kırma kusurlarının hiçbiri hastalık değildir, bunlar ya­pısal durumlardır. Yani saçın kıvırcık veya düz olması ya da sarı veya kahverengi olması gibi, kısa veya uzun boylu olmak gibi bir durum­dur.

Miyopi tehlikeli midir?
Miyopi tehlikeli bir durum değildir, bulaşı­cı değildir ya da vücutta başka soruna yol açmaz. Ancak çok yüksek miyoplarda baş­ka göz sorunları ortaya çıkabilir. Yüksek miyopların gözleri herkese göre daha büyüktür. Oysa gözün içini kaplayan duvar­dan duvara halı gibi doku, tahsis edilen miktar hep aynı olduğu için herkesle aynı milimetrekare genişliğindedir. Bu durumda ister istemez duvar kenarlarında, ha­lı çekiştirilerek yerleştirilmiş gibi gerilmeler ve kolayca yırtıklar oluşabilir. Gözün içindeki retina adı verilen bu “halı” tabakasında yırtıklar veya alt tabakadan ayrıl­ma (dekolman) ortaya çıkabilir (Bkz. Dekolman). Miyoplarda “Glokom” (göz tan­siyonu) hastalığı sık görülebilir.

Miyopi fark edilmeyebilir mi?
Televizyon ve bilgisayarın yaygın olmadığı dönemlerde birçok kişinin miyop ol­duğu fark edilmemiştir. Bu kişiler herkesin kendileri gibi gördüğünü sanır, kendi gördükleri ve göremediklerinin, herkesin gördüğü ve göremediğiyle aynı olduğu­nu düşünürler. Ancak, televizyon veya bilgisayar gibi beraberce görülebilen ve seyredilen görüntülerin kıyaslanabildiği bir ortamda, kimin net görüp kimin net görmediği anlaşılmaya başlanmıştır. Miyoplar böylece fark edilmeye başlanmıştır.

Miyopların dikkat etmesi gereken şeyler nelerdir?
Özellikle yüksek miyopların ağır sporlar yapmamaya dikkat etmeleri, kafalarına top çarpmasına engel olmaya çalışmaları gerekir. Bu açıdan futbol, boks gibi sporlar sakıncalıdır. Vücudu sıkıntıya sokacak kadar ağır şeyler kaldırmamalıdırlar. Evlerdeki ağır eşyalar, işyerindeki ağır yükler hep dikkatle kaldırılması, mümkünse miyoplarda tehlike yaratmaması için kaldırılmaması gereken eşyalardır. Ağır kaldırarak spor yapanların, hele haltercilerin durumu bu açıdan biraz tehlikelidir. Spor yapmak şart ve önemli olduğuna göre, açıkçası bu sporları bırakmalarını ve başka spora geçmelerini öneririm.

Benzer şekilde kabızlık da yüksek miyoplarda kaçınılması gereken bir durumdur; ıkınma sırasında gözde oluşabilecek basınç değişiklikleri retina tabakasında yırtılmaya ve dekolmana neden olabilir.
“Basit bir kabızlıkta gereken ıkınma bile yüksek miyoplarda sorun çıkarabiliyorsa, yüksek miyop bir hamilenin doğumu sırasında ne olur?” diye sorarsanız sizi kutlarım. Çünkü yüksek miyop bir hamilenin normal yolla doğumu sırasında ıkınması, göz açısından bazen o kadar tehlikeli olabilir ki, mümkün olduğunda normal doğum yerine sezaryen ile doğum sağlan­malıdır.

Miyop bir kişi gözlüğü hep takmak zorunda mıdır?
Bu soru aşağı yukarı her miyop kişi tarafından ve özellikle miyop kız çocuklarının anneleri tarafından sorulan bir sorudur. Sorunun yanıtı kişiye, kişinin net görme ihtiyacına ve miyopinin derecesine göre değişir. Genellikle, düşük numaralar yaş ilerledikçe yakın görme için ortadan kalkar. Orta ve yüksek numaralar yaş ilerle­dikçe yakın görme için azalır.

En çok beklenen yanıt bu olmamakla beraber, bence söylenebilecek en doğ­ru cümle budur. Ama bu cümleye bir de “İnsanoğlu eninde sonunda yaşamının en az bir döneminde gözlük takacak şekilde yaratılmıştır” cümlemizi ekleyebili­riz. Yani gözlük ihtiyacı bir “hastalık” veya utanılacak bir özür değil, “yapısal bir durum”dur.

Miyoplar için “dinlendirici gözlük” nedir, kimler takmalıdır?
Hastalarımıza, gözlük numaraları çok ufak olduğunda takmaya teşvik edebilmek için bazen “size dinlendirici gözlük yazdım” diyoruz. Aslında bu tam bilimsel bir söylem değil. Çünkü “gözün yorulması” diye bir hastalık durumu yoktur. Göz kul­lanıla kullanıla yorulmaz ve eskimez, tam tersine gözün ve beynin gelişiminde ge­rekli gıda bakmak ve görmektir. (Görme, beynin görmeden sorumlu bölümünün gıdasıdır!) Kol, bacak kasları gibi yorulma göstermeyen normal bir göz, gözlük ih­tiyacı olamamasına rağmen gözlük takınca dinlenmez de. Sadece gözlük ihtiyacı olup da takmayanlarda göz bir süre sonra uyum yapamaz olur, yorulur, kişi göz-baş veya boyun ağrısı çeker. “Dinlendirici” diye verilen gözlük aslında dinlendir­mek için değil, net görmek için zaten takılması gereken bir gözlüktür. Dolayısıyla “dinlendirici” verilen herkes gözlüğünü takmalıdır, çünkü bu dinlendirmek için değil, iyi görmek ve baş ağrısı, sık göz iltihabı gibi başka sorunlardan korunmak içindir.

Miyoplar ne kadar sıklıkta muayene olmalıdır?
Göz hekimi o kişi için özel bir şey tavsiye etmedikçe yılda bir kez muayene ge­rekli ve yeterlidir. Daha sık muayene tavsiye edilen bir durum söz konusu ise, o zaman bu öneriye uymak, haliyle, yararlı olacaktır.

Ailesinde miyop kişiler olan (özellikle de annesi-babası-kardeşi) bir çocuk ilk ne zaman muayene olmalıdır?
Böyle bir çocuğun olabildiğince erken muayene olması uygun olur. 3 yaş ilk mu­ayene için idealdir. Gözünde kayma varsa hemen, erken doğmuşsa ya da düşük doğum ağırlığıyla doğmuşsa ve ailesinde yüksek kırma kusuru varsa olabildiğince erken göz hekimine muayene olmalıdır.

Miyoplarda erken göz muayenesi gereken durumlar ve nedenleri nelerdir?
Gözünde kayma varsa fark edildiği zaman hemen, ailesinde yüksek kırma kusuru varsa olabildiğince erken muayene olmalıdır. Erkenden kasıt 1-3 yaştır.

Miyopi nasıl tedavi edilir?
Aslında miyopi bir hastalık olmadığı için düzeltilmesine de “tedavi” dememek ge­rekir. Miyopide gözlük takmak gerekir. Bu gözlüklerin camlan kalın kenarlı içbü­keydir.
Miyopların iyi görmesini sağlamada ikinci olasılık kontakt lenslerdir.

Miyopide lazer tedavisi yararlı ve gerekli midir?
“Miyop” deyince aklınıza hemen bu sorunun geleceğini tahmin etmiştim zaten. Miyopide lazer-lasik-bıçaksız ameliyat konuları medyada her gün o kadar çok kez tekrarlanan bir konu oldu ki, adeta “olmazsa olmaz” düşüncesi ortaya çıkmaya başladı. Aslında miyopi bir hastalık olmadığı için bence “tedavi” de edilmesi ge­rekmez sadece “tashih” edilmelidir. Lazer gözün gören tabakasına (kornea) yapı­lan geri dönülmez bir işlemdir. Bu tabakanın özel lazer ışınlarıyla düzleştirilmesi işlemidir. Başlangıçta tam düzeltme sağlansa bile zamanla miyopi bir miktar ge­riye dönebilmektedir. O zaman yine gözlük kullanılabilir ama kontakt lens uy­gulamak her zaman başarılı olamamaktadır. Yapılan işlemin yan etkilerinden biri gözyaşı azlığı-kuru göz yaratmasıdır. Bu, devamlı olarak yapay gözyaşı kullanma­yı gerektirebilir. Yaş ilerlediğinde de yakını görme sorunu (presbiyopi) daha erken veya daha fazla ortaya çıkabilmektedir. İşlem sırasında ortaya çıkabilecek olum­suzluklar ve her şey yolunda gitse bile, gece araba kullanırken farlarda aşırı par­lama sorunları da cabası. Bu nedenlerden dolayı “Ben miyop ameliyatı olmalı mıyım?” diye soran hastalanma kendi gözlüklerimi gösterip gülümsemeyi tercih ediyorum. Yanıtımın “hayır” olduğunu anlıyorlar tabii hemen.

Hipermetropi nedir?
Gözün ön kısmında yer alan saydam tabaka (kornea) tam bir yarı küre gibi ya da kabarık saat camı gibidir. Bu yarı küre biraz yassı olduğu zaman veya göz küresi olması gerektiğinden küçük olduğunda, görüntüler gözün içine daha kısa bir yol kat ederek gelirler ve ışınlar retina tabakasında kesişerek net görüntü oluşturamaz­lar.Yarı küre yassı ya da göz küresi olması gerektiğinden daha küçük ise o zaman hipermetropi ya da yakını görme bozukluğu var demektir.

Hipermetropi ne kadar sıklıkta görülür?
Toplumun tümünde miyopiden daha seyrek görülür. Çocukluk çağındaki kırma kusurlarının çoğu hipermetropidir.

Hipermetropların devamlı gözlük takmaları gerekli midir?
Hipermetropi çocuklarda sadece yakında değil, uzakta da görme sorunu yara­tabilir. Buna ek olarak kayma (şaş111k-şehlalık) nedeni de olabilir. Beynin görme merkezinin gelişmesi için gerekli olan besin, aslında gözden gelen uyarılardır. Bu uyarılar, yani görüntüler net olmadığı zaman, beynin görme bölümü yeterin­ce besin alamamış olur ve gelişemez. (Görme gözün gıdasıdır!) Beyin özellikle hi-permetropiye bağlı bulanık görüntüleri ihmal etmeye eğilimlidir. Bu nedenle bir çocuk için eğer göz hekimi gözlük öneriyorsa, mutlaka kullanılmalıdır.

Hipermetropi, erişkinlerde 40 yaşın üzerine kadar bir dönem sorun olmaktan çı­kabilir, yani gözlük kullanmak ihtiyacı bir süre yok olup 40 yaşından sonra tekrar ortaya çıkabilir. Gençliğin verdiği uyum gücü sayesinde çok yüksek olmayan hi­permetroplar gözlüğe ihtiyaç duymayabilir.

Hipermetropinin nedeni nedir?
Genellikle genetik yani ailevidir, dolayısıy­la da yapısaldır. Ailede gözlük takan kimse olmaması ailevi olmadığı anlamına gelmez, aile üyelerinden hipermetropisi olanın duru mu o güne kadar fark edilmemiş olabilir.

Hipermetropi devamlı artar mı? Artmasını engellemek mümkün müdür?
Miyopinin aksine hipermetropi artmaz. Aksine yaşla azalması mümkündür. Ancak 40 yaşından sonra yakın gözlüğü ihtiyacı başlayınca kullanılan numara, aynı yaşta­ki diğer kişilerden daha büyük olabilir veya daha erken yaşta yakın gözlüğü kullanma gereği belirebilir. Çünkü yakın gözlük ih­tiyacı ile hipermetropi benzer sorunlardır, birbirine eklenerek daha yüksek numara kullanma gereğini ortaya çıkarır.

Hipermetroplarda gözlük takmak tembellik yaratır mı?
Hipermetroplarda gözlük takmak tembellik yaratmaz, aksine takmamak özellikle 7 yaşın altındaki çocuklar­da tek, hatta bazen her iki gözde tembellik yaratabilir. Çünkü beynin görme merke­zinin gelişmesi için gerekli olan besin aslında gözden gelen uyarılardır. Bu uyarılar yani görüntüler net olma­dığı zaman beynin görme bölümü yeterince besin alamamış olur ve gelişemez. Beyin özellikle hipermetropi-ye bağlı bulanık görüntüleri ihmal etmeye eğilimlidir. Bu nedenle bir çocuk için eğer göz hekimi gözlük öneriyor­sa mutlaka kullanılmalıdır.

Hipermetropi tehlikeli midir?
Hipermetropi tehlikeli bir durum değildir, bulaşıcı değildir ya da vücutta başka soruna yol açmaz. Hipermetroplarda gözün yapısının küçük olması nedeniyle göz tansiyonu yüksekliği (glokom) biraz daha sık görülebilir. Ama yine de nadirdir.

Hipermetropi bir hastalık mıdır?
Kırma kusurlarının hiçbirisi hastalık değildir, bunlar yapısal durumlardır. Yani saçın kıvırcık veya düz olması ya da sarı veya kahverengi olması gibi, kısa veya uzun boylu olmak gibi bir durumdur.

Hipermetropi fark edilmeyebilir mi?
Televizyon ve bilgisayarın yaygın olmadığı dönemlerde birçok kişinin hipermet­robu olduğu fark edilmemiştir. Bu kişiler herkesin kendileri gibi gördüğünü sanır, kendi gördükleri ve göremediklerinin, herkesin gördüğü ve göremediğiyle aynı olduğunu düşünürler. Ancak, televizyon veya bilgisayar gibi beraberce görülebilen ve seyredilen görüntülerin kıyaslanabildiği bir ortamda, kimin net görüp kimin net görmediği anlaşılmaya başlanmıştır. Hipermetroplar böylece fark edilmeye baş­lanmıştır.

Hipermetropların dikkat etmesi gereken şeyler nelerdir?
Hipermetropların, miyoplar gibi ağır spor yapmamak ya da ağır eşya kaldırmamak gibi dikkat etmesi gereken bir konu yoktur. Keyiflerince her istediklerini yapabilir­ler. Ancak 30 yaşından sonra yılda bir kez göz tansiyonu ölçülmesi, tansiyon yük­sekliğinin erkenden teşhis ve tedavi edilebilmesi açısından çok yararlıdır.

Hipermetrop bir kişi gözlüğü hep takmak zorunda mıdır?
Bu soru aşağı yukarı her hipermetropi kişi tarafından ve özellikle hipermetrop kız çocuklarının anneleri tarafından sorulan bir sorudur. Sorunun yanıtı kişiye, kişinin net görme ihtiyacına ve hipermetropinin derecesine göre değişir. Genellikle, dü­şük numaralar yaş ilerledikçe ortadan kalkabilir. Çünkü vücut ve kafa büyüdükçe gözler de büyür. Gözler büyüdükçe göz küresinin küçük olmasına bağlı olan hi­permetropi azalır. Orta ve yüksek numaralar yaş ilerlese de aynı kalabilir ama 40 yaş civarında yakın gözlük ihtiyacı da eklenerek artabilir.

En çok beklenen yanıt bu olmamakla beraber, bence söylenebilecek en doğru cümle budur. Ama bu cümleye bir de “İnsanoğlu eninde sonunda yaşamının en az bir döneminde gözlük takacak şekilde yaratılmıştır” cümlemizi ekleyebiliriz. Yani gözlük ihtiyacı bir “hastalık” değil veya utanılacak bir özür değil, “yapısal bir durum”dur.

Hipermetroplar için “dinlendirici gözlük” nedir, kimler takmalıdır?
Hastalarımıza, gözlük numaraları çok ufak olduğunda takmaya teşvik edebilmek için bazen “size dinlendirici gözlük yazdım” diyoruz. Aslında bu tam bilimsel bir söylem değil. Çünkü “gözün yorulması” diye bir hastalık durumu yoktur. Göz kul­lanıla kullanıla yorulmaz ve eskimez, tam tersine gözün gelişiminde gerekli gı­da bakmak ve görmektir. Kol, bacak kasları gibi yorulma göstermeyen normal bir göz, gözlük ihtiyacı olamamasına rağmen gözlük takınca dinlenmez de. Sadece gözlük ihtiyacı olup da takmayanlarda göz bir süre sonra uyum yapamaz olur, baş ağrısı yaratır. “Dinlendirici” diye verilen gözlük aslında dinlendirmek için de­ğil, net görmek için zaten takılması gereken bir gözlüktür.

Dolayısıyla “dinlendirici” verilen herkes gözlüğünü takmalıdır, çünkü bu dinlen­dirmek için değil, iyi görmek ve baş ağrısı, sık göz iltihabı gibi başka sorunlardan korunmak içindir.

Hipermetroplar ne kadar sıklıkta muayene olmalıdır?
Çocukluk çağında tembellik ve şaşılık sorunlarıyla karşı karşıya olan hipermet­roplar göz hekiminin kontrolünde olmalıdır. Hekim ne kadar sıklıkta muayene öneriyorsa ona uyulmalıdır. Çünkü her çocuğun durumu farklıdır. Diğer yandan erişkinlerin ve yaşlıların yılda bir kez muayene olması uygundur.

Ailesinde hipermetrop kişiler (özellikle de annesi-babası-kardeşi) olan bir çocuk ilk ne zaman muayene olmalıdır?
Ailesinde hipermetrop kişiler olan çocuklar olabildiğince erken, hatta 3 yaşını beklemeden muayene olmalıdır. Hipermetropi tembellik ve şaşılığa yol açabilir. Bunlar bir çeşit hastalıktır, olabildiğince erken tanı konulması ve 7 yaşından önce tedavi edilmeleri gerekmektedir. Daha ileri yaşlarda özellikle tembelliğin tedavisi mümkün değildir.

Hipermetroplarda erken göz muayenesi gereken durumlar ve nedenleri nelerdir?
Gözünde kayma varsa fark edildiği zaman, ailesinde yüksek hipermetropi varsa olabildiğince erken muayene olmalıdır. “Erken”den kastım, 1-3 yaştır.

Hipermetropi nasıl tedavi edilir?
Aslında Hipermetropi bir hastalık olmadığı için düzeltilmesine de “tedavi” deme­mek gerekir.
Hipermetropide gözlük takmak gerekir. Bu gözlüklerin camları ortası kalın, yani dışbükey camlardır.
Hipermetropların iyi görmesini sağlamada ikinci olasılık kontakt lenslerdir.

Hipermetropide lazer tedavisi gerekli veya yararlı mıdır?
Miyopi için bile önermediğim lazer tedavisini hipermetropi için hiç önermiyorum.