Geçtiğimiz aylarda ABD’de yaşanan bir olay, genetik testin önemini bir kez daha ortaya çıkardı.

Ailede yaşlı pek çok ferdin mide kanserinden ölmesi üzerine 11 kuzen gen testi yaptırdı ve ‘kusurlu geni’ taşıdıklarını öğrendi. Önlerinde iki seçenek vardı: Ya bu kadere razı olmak ya da midelerini aldırmak! Ve onlar ikincisini seçerek bıçak altına yatmaya karar verdi. Artık mideleri olmadığı için daha az ve daha sık yemek zorundalar ama Bu ölmekten daha iyi diyorlar. Kuzenlerden Mike Slabaugh da şöyle konuşuyor: Sadece hayatımız kurtulmadı. Aynı zamanda gelişti, güzelleşti. Artık bu hastalık riskini taşımadığımızı bilmek çok güzel bir duygu. Yurtdışında gen testi yaptırmak artık sıradan bir sağlık kontrolü olarak algılansa da Türkiye’de henüz o aşamaya gelinmedi. Birkaç sene önce Ankara’daki GENAR Genetik Laboratuvarı’nda ağızdan alınan doku örneğine bakılarak kişinin hastalık riskleri ortaya çıkarılmaya başlandı. Kısa süre önce de İstanbul’da aynı uygulamaya başlanan Baykent Tıp Merkezi’nden Aile Hekimi ve Yaşam Koçu Osman Bulutlar, ‘GentestVital’ olarak isimlendirilen analizle ilgili sorularımızı yanıtladı.

RİSK VARSA ÖNLEM DE VAR
* Test için doku örneği niye yanak mukozasından alınır?
DNA analizi genel olarak kandan yapılmaktadır. Gentest’in yanak mukozasından çalışılmasının nedeni, danışanlarımıza acı vermeden kolayca örnek alabilmek içindir. Doku örneğinin yanak mukozasından alınması sonuç güvenilirliği üzerinde bir fark yaratmaz.

* Analizlerin sonuçları ne kadar güvenilir?
Yüzde 99.99

* Bu testle kişinin mevcut kompleks hastalıkları hakkında mı bilgileniyoruz?
Gentest sadece yatkın olduğunuz hastalık alanlarıyla ilgili bilgi verir ve yatkın olduğunuz hastalıklara yakalanma olasılığınızı, yaşam tarzı müdahalesi ile azaltmaya çalışır. Biz test yaptırmak isteyenlere öncelikle bir anket doldurtuyoruz. Tüm kişisel özellikleriyle ilgili bilgileri vermelerini istiyoruz. Bu formda kişi mevcut hastalığı hakkında bilgi verdiyse, bu bilgiye dayanarak ekstra yorumlar getiriliyor ve öneriler buna göre şekilleniyor.

* Peki test yaptırmaya karar verdim ve bu anketi doldurdum. Herhangi birinin bu bilgilere hatta benim DNA sonuçlarıma ulaşması mümkün mü?
Hayır. Bizimle paylaştığınız tüm kişisel bilgileriniz (DNA örneğiniz, kimlik bilgileriniz ve kişisel sağlık bilgileriniz) çok sıkı güvenlik koşulları ile gizli tutulmaktadır. Güçlü ve uygun özel koruma ihtiyacının farkında olduğumuzdan kimsenin, sizin izniniz olmadan bu bilgilere ulaşamayacağından emin olabilirsiniz. Değerlendirmeye alınan bilgilerinizin kimliğinizden ayrıldığına emin olmak için bize gönderdiğiniz materyali öncelikle isimsizleştiriyoruz. DNA örnekleri üzerlerine etiketler yapıştırıldıktan sonra, sadece bu etiketler yardımıyla DNA’nızın size ait olduğu ispatlanabilir. Bu süreçte de laboratuvarımızda çalışan personel bile bu örneğin kime ait olduğunu bilemez. Analizler tamamlandıktan sonra örnek, fiziksel olarak yok edilmektedir. Bilgileriniz sizinle daha sonra yapacağımız görüşmeler için veri tabanlarımızda saklanır. Bilgileriniz hiçbir şekilde satılmaz ve üçüncü bir kurum veya şahsa bu bilgiler açıklanmaz. Raporunuz yalnızca bu analizi yaptırmanızda size yardımcı olan hekiminize gönderilmektedir.

* Bu testle ciddi kalıtımsal hastalıklar saptanabiliyor mu?
Hayır. Gentest kalıtımsal hastalıkları saptamaya yönelik değildir. Örneğin Huntington hastalığı, kistik fibrozis ya da orak hücre anemisi gibi tek gen defektine bağlı hastalıklar için tarama yapmıyoruz.

* Genetik değişimler endişe verici midir?
Çoğu zaman gen varyasyonlarının (değişimlerin) vücudumuz veya sağlığımız üzerine herhangi bir etkisi yoktur; hatta bazı durumlarda bu varyasyonlar yararlı bile olabilir. Bazen bir varyasyon, genin biraz değişmiş bir mesajı hücreye göndermesine neden olabilir. Yanlış mesajın alınması, hücrenin tam anlamıyla çalışmayan bir ürün -örneğin bir enzim- üretmesine neden olabilir. Bu değişik ürün, örneğin enzim, vücut için uygun olandan daha yavaş veya daha hızlı çalışabilir. Sağlıksız beslenme alışkanlıkları veya yaşam tarzı ile birlikte, böyle bir gen varyasyonu kişiyi sağlık sorunlarının gelişmesine daha yatkın yapabilir. Var olan genetik varyasyonları hesaba katarak yapılan önerilerle, sağlığınızı koruyabilir ve geliştirebilirsiniz.

HEKİMİN İSTEMİ OLMALI
* Gentest’i bir hekime ihtiyaç duymadan yaptırabilir miyim?
Türkiye’de hayır. Biz genetik yapı ile ilgili bilgilerin, kişilere, bu konuda özel bir eğitim almış hekim aracılığı ile ulaştırılmasının doğru olduğunu düşünüyoruz. Bu nedenle yetkili bir hekimin istemi olmadan Gentest yaptırmanız mümkün değildir.

* Genetik analizleri ilerleyen yaşlarda tekrar yaptırdığımızda sonuçları değişik çıkabilir mi?
Genetik bilgilerimiz çevresel etmenlerden bağımsızdır ve değişmez. Bu sebeple genetik analiz hayatınızda bir defa yaptıracağınız bir testtir. Ancak yaşam tarzınızdaki değişiklikleri takip ederek yaşamınızın genlerinize uygun olup olmadığını denetlemelisiniz.

* Beslenme ve yaşam tarzımızı Gentest önerilerine göre düzenlediğimizde genetik yapımız değişiyor mu?
Hayır, genetik yapınız değişmiyor. Ancak vücudunuzdaki biyolojik süreçlerdeki olumsuzluklar düzeliyor. Ayrıca genlerinizin aktif ve sağlıklı olması sağlanıyor.

http://www.haberturk.com/haber.asp?id=1031&cat=220&dt=2006/09/24