Hipoglisemi, düşük kan şekeri seviyesi demektir. Diya­beti olmayan bir kişinin kan şekeri seviyesi hiçbir zaman 3,5 mmol/I’nin altına düşmez, çünkü doğal olarak sahip olduğu kontrol sistemi söz konusu düşüşü algılayarak in-sülin salgılamasını durdurur, glükagon gibi kandaki glikoz seviyesini arttıran diğer hormonlann salgılanmasını sağ­lar. Kişi kendisini aç hissetmeye başlar ve bir şeyler yiye­rek kan şekeri seviyesini yükseltir.
İnsülin veya insülin salgısını arttıran bir hap aldığınız­da ise kan şekeriniz karbonhidrat içeren bir şey yiyene kadar düşmeye devam eder. Kan şekeriniz düşerken, uyarı şeklindeki birçok belirti de tetiklenmiş olur (bkz. Kutu 2). Beynin normal işlevlerini görmesi neredeyse ta­mamen glikoza bağlı olduğu için hipoglisemi (düşük kan şekeri) tehlikeli bir durumdur. Eğer vücuttaki glikoz sevi­yesi çok düşerse beynin çalışma kapasitesi azalır ve aşa­ğıdaki kutuda sıralanan belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Eğer seviye daha da düşerse, kişi bilincini kaybedebilir (komaya girebilir).

Hipoglisemi belirtileri

O Titreme
O Terleme
O Kalp çarpıntısı
O Görmede bulanıklık
O Baş ağrısı
O Baş dönmesi veya sersemlik hissi
O Koordinasyonda zayıflama
O Aşırı açlık hissi
O Aşırı halsizlik
O Şaşkınlık
O Konsantrasyon zorluğu
O Konuşmada yavaşlık ya da dil sürçmesi
O Sinirlilik

Hipoglisemiyi nasıl önleyebilirim?

Hipoglisemi ile başa çıkmanın en iyi yolu, bu durumu ortaya çıkaracak koşulları engellemektir. Kan şekerinizin çok fazla düşmesini önlemek için, yemeklerinizi her gün aynı saatlerde yiyin ve kesinlikle öğün atlamayın. Unut­mayın ki duyduğunuz açlık hissi, kan şekerinizin çok düş­tüğünü gösteren bir belirti olabilir ve bir an önce bunu nor­mal düzeye çıkarmanız gerekebilir. Ayrıca doktorunuzun verdiği ilaçlan, doğru dozda ve doğru zamanlarda alın. Kan şekeri seviyenizi dikkatli bir şekilde izleyin. Böylece çok açık belirtiler ortaya çıkmadığı halde, kan şekerinizdeki düşmeleri tespit edebilirsiniz.
Sık sık hipoglisemi nöbetleri yaşamak, tedavinizin ve­ya beslenme düzeninizin yeniden ayarlanması gerektiğini gösteren bir işarettir.

Hipoglisemi nasıl önlenir?

Hipoglisemi ile başa çıkmanın en iyi yolu, bu durumu ortaya çıkaracak koşulları engellemektir. Kan şekerinizin çok fazla düşmesini önlemek için, yemeklerinizi her gün aynı saatlerde yiyin ve kesinlikle öğün atlamayın. Unut­mayın ki duyduğunuz açlık hissi, kan şekerinizin çok düş­tüğünü gösteren bir belirti olabilir ve bir an önce bunu nor­mal düzeye çıkarmanız gerekebilir. Ayrıca doktorunuzun verdiği ilaçlan, doğru dozda ve doğru zamanlarda alın. Kan şekeri seviyenizi dikkatli bir şekilde izleyin. Böylece çok açık belirtiler ortaya çıkmadığı halde, kan şekerinizdeki düşmeleri tespit edebilirsiniz.
Sık sık hipoglisemi nöbetleri yaşamak, tedavinizin ve­ya beslenme düzeninizin yeniden ayarlanması gerektiğini gösteren bir işarettir.

Neler hipoglisemiye yol açar?

Diyabetle yaşamaya başladıktan bir süre sonra, özellik­le hangi durumlarda dengenizin bozulduğunu kendi kendinize anlayacak hale gelirsiniz. Yine de, burada hipoglise­miye yol açan nedenleri anmakta fayda vardır:
• Metabolizmanızın alıştığı zamanda yemek yememek, öğün atlamak. Eğer insülin iğnenizi yapmış ve herhan­gi bir nedenden dolayı yemek yiyememişseniz her za­man yanınızda bulundurmanız gereken şekerleme veya bisküvi gibi karbonhidratlı gıdalardan az bir miktarda almanız gerekir.
• Ani ve aşırı bir biçimde hareket etmek (Otobüse yetiş­mek üzere koşturmak gibi.)
• Alkol almak. Karaciğeriniz, aşın miktarda alkol parçala­ması gerektiğinde glikoz üretemez. Bu nedenle insülin veya sülfonilüre alındığında alkol tüketmek, hipoglise­miye yol açabilir.

Hipoglisemi nasıl tedavi edilir?

Hafif giden bir atak, oldukça basit bir biçimde örneğin limonata içerek giderilebilir. Diyet içeceklerde şeker yeri­ne suni tatlandırıcılar kullanıldığı için, bunları tüketme­nin faydası olmayacaktır. Nerede olursanız olun, yanınızda mutlaka şekerleme veya bisküvi gibi karbonhidrat içeren bir gıda olmasına dikkat edin. Bu öneri, özellikle araba kullanacak veya spor yapacaksanız daha da önemli hale gelir.

Hipoglisemi ağırlaştığında neler olur?

Çok nadiren de olsa, kan şekeriniz yukarıdaki önlem­leri almanıza fırsat tanımayacak kadar hızlı bir şekilde dü­şebilir. Bu durumda uykulu veya baygın bir duruma geçmek, hatta ilerleyen vakalarda epilepsi nöbeti geçirmek ihtimal dahilindedir. Böyle bir tablo sizin için ve çevreniz­dekiler için korkutucu olabileceğinden, aynı şeyin bir da­ha meydana gelmemesi adına almanız gereken önlemleri öğrenmek üzere doktorunuza danışın. (Ağır hipoglisemi nöbeti geçiren bir kişiye çeşitli müdahalelerde bulunmak gerekebilir.)
• Bir şey yiyecek veya içecek durumda değilseniz, yanı­nızdaki kişiler hypostop denilen şekerli jeli ağzınıza sı­kılabilir veya diş etlerinize sürebilir.
• Kan şekerini arttıran glükagon isimli hormonun enjeksi­yon olarak alınması mümkündür. Kol veya kalçadan yapılan bu iğneden sonra kişi kendine gelerek bir şeyler yiyip içebilir.

Hipoglisemi atağı gece gelirse?

Kendinizin veya diyabeti olan aile fertlerinizden birinin, gece uyurken hipoglisemi krizi geçirme ihtimalinin sizi en­dişelendirmesi doğaldır. Özellikle Tip 1 diyabeti olan küçük çocuklann ebeveynleri için bu durum daha da endişe veri­ci olabilir.
Gerçekte ise, durum düşünüldüğü kadar korkutucu de­ğildir. Her şeyden önce, kan şekerinizin düşmesiyle ortaya çıkan terleme ve huzursuzluk belirtiler sizi uyandırabilir. Siz uyanmasanız bile, yatağın içindeki huzursuz hareket­leriniz eşinizi uyandırabilir. Bununla beraber, ağır bir hipoglisemi atağı esnasında, düşen glikoz seviyesini ayarla­mak için vücudunuzdaki bazı hormonlar harekete geçti­ğinde uyumaya devam etmeniz olağan bir durumdur. Böyle bir ataktan sonra genellikle baş ağnsı ile uyanır ve kendinizi oldukça kötü hissedersiniz. Bazen tam ters yönde bir dalgalanma da olabilir ve kan şekeriniz çok fazla yükselir. Eğer düzenli olarak bu tür belirtilerle uyanıyorsa­nız, farkında olmadan geceleri hipoglisemi atağı yaşayıp yaşamadığınızı öğrenmek adına, birkaç kere sabah erken saatlerde (2:00-4:00 gibi) uyanıp kan şekerinizi ölçün. Bu şekilde kendinizi neden kötü hissettiğinizi anlayabilirsiniz. Ayrıca doktorunuzla konuşarak gece aldığınız insülin do­zunun yeniden ayarlanmasını isteyebilir veya başka bir insülin türüne geçebilirsiniz.

Hipergliseminin belirtileri

Bazı kişiler hipergliseminin herhangi bir belirtisinin far­kına bile varmazken, birçok kişi aynen diyabetin ilk tanı­sının konulmasını sağlayan durumları yaşar. Genellikle hi­perglisemi atağı öncesinde ortaya çıkan belirtiler şunlardır:
• Sık idrara çıkma
• Aşırı susama
• Sık sık veya aşın acıkma
• Bulanık görme
• Halsizlik
• Zihinsel karmaşa
Eğer bu belirtilerden herhangi birini gösteriyorsanız, derhal kan şekeri seviyenizi normale döndürmek üzere harekete geçmelisiniz. Belirtileri görmezden gelirseniz, daha ağır komplikasyonlarla karşılaşabilirsiniz.

Hiperglisemi nasıl tedavi edilir?

Kan şekeri seviyeniz yükselmeye başladığında yapaca­ğınız en iyi şey, şekerinizi daha sık aralıklarla kontrol et­tirmektir. Kan şekeriniz istikrarlı bir şekilde 140 veya 150 mg/dl’nin üzerinde veya art arda iki kez 240 mg/dl’nin üzerinde çıkarsa, doktorunuzdan ne yapmanız gerektiğini öğrenin. İlaçlarınızı doğru zamanlarda ve doğru dozda al­dığınızdan emin olun ve diyetinize çok dikkat edin.
Eğer kan şekeriniz 240 mg/dl’nin üzerinde ise idrarı-nızdaki ketona bakılması gerekir. İdrarınızda keton çıkar­sa, aşağıda anlatılacağı gibi diyabetin ciddi bir komplikas-yonu olan diyabetik ketoasidoz görülebileceğinden, derhal doktorunuza başvurun. Kan şekeriniz bu denli yüksekse, efor sarf etmeniz hem kan şekerinde hem de keton seviye­sinde artışa neden olabileceği için egzersizden kaçının.

Hipergliseminin nedenleri

Hiperglisemi, bazen kan şekeri seviyesini çok dikkatli bir şekilde kontrol altında tutan kişilerde dahi önlenemeyebilir. Yine de, hiperglisemi oluşturabilecek durumların far­kında olmak önemlidir, çünkü böylece ortaya çıkma sıklı­ğını azaltacak önlemler alınabilir.
Hipergliseminin nedenleri şöyledir:
• Yanlış gıdalar tüketmek
• Çok fazla yemek yemek
• Tedavi edilmemiş diyabet s Egzersiz azlığı
• Stres
• Hastalık veya yaralanma gibi nedenlerden kaynaklanan fiziksel sıkıntılar
• Çok fazla ilaç almak
• Diyabet ilaçlarını gerektiği biçimde kullanmamak

Hipoglisemik farkındalık

Diyabetli kişilerin, bir zaman sonra hipoglisemi atakla-nnda ‘erken uyarı sistemi’ni kaybettiklerinden şikâyet et­tiklerini duymuşsunuzdur. Bu kişilerin çoğu, erken uyan sistemini kaybetmelerinin hayvanlardan elde edilen insü-linden, insanlardan elde edilen insüline geçilmesinden kaynaklandığına inanmaktadır. Konunun bu yönü üzerin­de durmadan önce, farkmdalığın hangi sebeplerden ötürü kaybolabileceğini ele almak gerekir.
Son yıllarda, çok uzun yıllardır diyabeti olan kişilerin ne zaman hipoglisemi atağı geçireceklerini daha az tahmin eder olduklannı gösteren araştırmalar ortaya çıkmıştır. Birçok in­san 15-20 yıl insülin kullandıktan sonra, uyan niteliğinde­ki belirtileri daha az fark edebilir hale gelmektedir. Bu duru­mun neden kaynaklandığı tam olarak netleşememekle bera­ber, zaman içerisinde pankreasın düşük kan şekerine karşı glükagon salgılama yeteneğinin kaybolduğu bir gerçektir. Bazı diyabet hastaları, hipogliseminin öncü belirtilerinin de­ğişiklik gösterdiğini ifade ederken; diğerleri, belirtilerin ön­lem almaya vakit bırakmayacak kadar hızlı geliştiğini söy­lerler. Sorunun, ortalama kan şekeri seviyesi normalden dü

Hipoglisemi, kan şekeri seviyesini yüksek bir dü­zeyde sabit tutarak önlenebilir mi?

Kişinin kan şekeri seviyesinin sürekli yüksek olması, hipoglisemiden uzak kalmasını sağlayacaktır. Ancak bu durumda da diyabete bağlı uzun vadeli komplikasyonlarm gelişme riski artar. İnsülin kullananlar için riskli hiperglise-mi ile sıkıntı veren hipoglisemi arasındaki dengeyi koru­mak oldukça zor olabilir ama günümüzde kullanımda olan farklı preparat ve enjeksiyonlar bu dengeyi kurmayı ko­laylaştırmaktadır. Eğer ardından kan şekeri seviyenizin epeyce yükseldiği sıkıntılı hipoglisemi atakları yaşıyorsa­nız, tedavinizin gözden geçirilmesi veya değiştirilmesi için doktora başvurmanız gerekmektedir.

Hipoglisemiyle ilgili bilgiler

O Hipoglisemi, insülin veya sülfonilüre hapı kullanan herhangi bir kişide oluşabilir.
O Hipoglisemi, her kişide farklı belirtiler oluşturur.
O Eğer hipoglisemi atağı geçireceğinizi düşünüyorsa­nız, hemen kan testi yaptırarak durumunuzu görme­ye çalışın.
O Eğer hemen test yaptırmanız mümkün değilse, limo­nata gibi (kalorisi düşük olmayan) hızla kana karışan bir karbonhidrat alın.
O Süt ve bisküvi hemen kana karışmadığı için bu amaçla tüketilmeye uygun değildir.
O Sık sık hipoglisemi atağı geçiriyorsanız doktorunuza başvurun.

Hiperglisemi (yüksek kan şekeri), 12 mmol/1′nin üs­tünde olan kan şekeri seviyesi olarak tanımlanır. Hipergli­semi birdenbire de ortaya çıkabilir, yavaş yavaş da kendi­ni gösterebilir. Her iki şekilde de ciddiye alınması gereken bir durumdur. Kan şekeri seviyesindeki ani yükselme, özellikle Tip 1 diyabeti olan kişilerde, diyabetik ketoasido-za neden olabilir. Uzun yıllar süren hiperglisemi, tüm vü­cuttaki kan damarları ve sinirlerde tahribat gibi komplikas-yonlara yol açabilir.