Bir çocuğa erken göz muayenesi yapılması gereken durumlar ve nedenleri nelerdir?
Göz bebeği beyaz olarak görülen çocuklar, kaç yaşında olursa olsun, acilen muayene edilmelidir. Siyah olarak görülmesi gereken göz bebeğinin beyaz olması katarakt veya göziçi tümörü belirtisi olabilir. Ayrıca gözünde kayma varsa hemen, erken doğmuşsa olabildiğince acilen, düşük doğum ağırlığıyla doğmuşsa acilen ve ailesinde yüksek kırma kusuru varsa olabildiğince erken muayene olmalıdır.

Erken veya az kilolu doğan bebeklerde göz sorunlarının nedeni nedir?
Günümüzde yapay döllenme ve tüp bebek yöntemiyle sahip olunan çocuk sayısı artmaya başlamıştır. Çok uzun bir uğraşı gerektiren bu yöntemleri sık sık tekrarlamak zor olacağı için 2-3 adet yumurta döllenmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. Buna bağlı olarak gerçekleştirilen çoklu gebeliklerin bebekleri, daha erken doğma eğilimi göstermektedirler. Çok erken ve/veya düşük doğum ağırlığı ile doğan bebekler henüz gelişimlerini tamamlayamamış bebeklerdir. Göz ve akciğer gelişimi, gebelikte en son tamamlanan organlardır. Akciğer gelişimi tamamlanamamış-sa bebeğe oksijen vermek şarttır.

Yaşam için şart olan oksijen, henüz tamamlanmamış olan göz gelişimini bazen olumsuz yönde etkiler. Bazen de oksijen verilmese de, göz, gelişimini düzgün şekilde tamamlayamaz. Yani erken veya az kilolu doğan bebeklerde göz sorunlarının nedeni hem gelişmenin tamamlanmamış olmasıdır hem de bebeğin yaşaması için şart olan oksijenin göz gelişimini olumsuz etkileyebilmesidir.

Erken veya az kilolu doğan bebeklerde en önemli göz sorunları nelerdir?
Gözün içindeki damarlar, normalde bebek anne karnında olsa gözün içini halı gibi kaplayacakken, erken doğumdan sonra tam gelişmemiş gözde ortaya doğru büzüşür ve görmeyi bozacak çok ciddi göz sorunlarına yol açabilirler. (Erken doğanın göz hastalığı = Prematür retinopatisi = ROP). Göziçi dokularının birbirinden ayrılması (dekolman) da duruma eklenebilir. Bu nedenle erken veya az kilolu doğmuş bebeklerin göz hekimi tarafından izlenmesi ileride oluşabilecek görme kayıplarını engelleyebilir.

Prematür retinopatisinin tedavisi nedir?
Lazer tedavisi, dondurma tedavisi veya bazen ameliyatla tedavi gerekebilir. Beklemek ciddi sorunları çok daha fazla artırabilir.

Erken veya az kilolu doğan bebeklerde diğer olası göz sorunları nelerdir?
“Erken doğanın göz hastalığı” diye anılan bu ciddi hastalığın yanı sıra bu bebeklerde:
/ Yüksek miyopi
/ Kayma
/ Tembellik
/ Göz tansiyonu hastalığı da görülebilir.

Bu hastalıkların tedavisi nedir?
Bu hastalıklar eklenirse, her biri için gerekli olan tedavi (gözlük, kapama, damla vs.) uygulanmalıdır. (Bkz. Göz Tembelliği; Çocuklarda Şaşılık/Kayma)

Bebeklerde göz muayenesi yapmak mümkün müdür?
Hangi yaşta olursa olsun çocukların gözlerini muayene etmek mümkündür. Konuşamayan çocuklarda ışık veya oyuncak göstererek izleyip izlemediğine bakmak bile görme keskinliği ölçümü açısından hatta görme alanı açısından önemli bilgiler verir. Bu işlemi izin verirlerse (!) her göz için ayrı ayrı yapmamız gerekir.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda hangi muayene, niye önemlidir?
Esas önemli olan tembelliğe neden olabilecek bir kırma kusurunun olup olmadığına bakmaktır ki, bu ancak damlalı muayene ile yapılabilir. Damla can acıtıcı bir damla değildir, yine de damlatma eylemi bile birçok çocukta itiraza veya ağlamaya neden olabilir. Çocuğun yaşına ve aranan soruna göre damla farklı sürelerde kullanılır ve sonunda tekrar muayeneye alınır. Bu damlalar nadiren alerjiye neden olabilirler, yanaklarda kızarıklık ve hafif ateş görüldüğü takdirde bir sonraki damla damlatılmamalı, bol su içirilmeli ve daha sonraki muayenelerde bu durum hekime belirtilmelidir. Ayrıca bu damla evde başka birine kullanılmamalıdır; gözü eğilimli olan kişilerde ani glokom krizine yol açabilir. Beklenen etki gözbebeğinin büyümesi ve ışıkla küçülememesi, uyum yapamamasıdır. Etkisi kullanılan miktara göre 24 saat ile 20 gün arasında değişebilir. Çocuklar bu süre içinde ışıktan ve özellikle güneşten rahatsız olabilirler. Şapka ve güneş gözlüğü kullanılması rahatsızlıklarını azaltır. Damla etkisini gösterdikten sonra biz yine kırma kusuru ölçümü alır ve gözün içine bakarız

Çocuklarda göz tansiyonu ölçümü gerekli midir?
Çocuklarda özel bir neden olmadıkça göz tansiyonuna bakılmasına gerek yoktur. Gerekirse ya kısa süreli genel anestezi altında ya da el tansiyon aleti ile ölçüm yapılır.

Çocuklarda göze mikroskopla bakılabilir mi?
Muayene aletine oturup başını koyamayacak bebeklerde mikroskop yerine el mikroskobu veya özel büyüteçlerle gözün ön bölümüne bakılır.

Damla hangi durumlarda gerekmez?
Gözün içine bakabilmek için genellikle konuşamayan çocuklarda damla koymak gerekli olur ama bazı çocuklar muayenede çok uyumlu olabiliyorlar, o zaman gözbebeğini genişletmeden de içini görmek mümkün olabiliyor.

Çocuklarda göz için mutlaka yapılması gereken muayene hangisidir?
Öncelikle kayma olup olmadığına ve göz hareketlerine bakılır. Bunun için sadece bir cisim veya ışık gösterilerek, bu sırada da gözleri sırayla açıp kapatarak muayene yapılır. Yani kolay, acı vermeyen, göze değmeden yapılan bir işlemdir.

Tembellik evde en kolay nasıl anlaşılır?
Eğer bir bebek veya çocuk bir gözü kapatıldığında ağlıyor, diğeri kapatıldığında ağlamıyorsa kapatılınca ağlamadığı gözü tembel olabilir. Ailede tembellik olması da önemli bir işarettir.

İki gözde tembellik olabilir mi?
İki gözünde kapak düşüklüğü, katarakt gibi bir perde olan çocuklarda iki gözde birden tembellik gelişebilir.
Muayene sonrasında hep ağlayan ve sakin durmayan çocuklarda muayene nasıl yapılır?
Bu haliyle oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. Böyle durumlarda ya sakinleştirici bir ilaç içirilerek ya da kısa süreli hafif dozda anestezi verilerek (anestezi doktoru tarafından ve ameliyathanede yapılmak suretiyle) muayene yapılır.