“Genetik mi, çevresel mi?” tartışmasına dair ne kadar çok şey duymuş olursanız olun, döllenme anından itibaren kızların erkeklerden farklı olmasını sağlayan kalıp hazırdır. Yaşam boyu devam eden bu farklılıkların henüz anne karnındayken bile saptanabilmesi hayranlık uyandırıcıdır.

X faktörü
Cinsiyetimizi kromozomlarımız belirler, iki “cinsiyet” kromozomu vardır: X ve Y kromozomları. Bunların birini annemizden, diğeriniyse babamızdan alırız. Kızlarda iki X kromozomu; erkeklerdeyse bir X, bir de Y kromozomu bulunur.
Yumurta hücreleri ve spermler dışında, insan vücudundaki bütün hücreler iki cinsiyet kromozomu taşır. Yumurta ve sperm hücrelerindeyse bir tek cinsiyet kromozomu vardır. Anneden gelen yumurta hücresinde her zaman bir X kromozomu bulunur. Ancak babadan gelen sperm hücresinde X ya da Y kromozomu bulunabilir. Bu da bebeğin cinsiyetini belirleyici etkenin babanın spermi olduğu anlamına gelir. Kadının yumurta hücresini dölleyen sperm X kromozomu taşıyorsa bebek kız olur; eğer Y kromozomu taşıyan bir sperm yarışı kazanırsa bebek erkek olur. Kadınlardaki ikinci X kromozomu, erkeklerde daha sık görülen el becerilerinde zayıflık, hiperaktivite, otizm ve kekeleme gibi durumları önlemeye yardımcıdır. Erkek çocuktaki Y kromozomunun temel işlevi, erkeklik hormonlarının, yani androjenlerin yeterince bol miktarda salgılanmasını sağlamaktır. Bu hormonlardan en önemlisi testosterondur. Testosteron olmasaydı bütün bebekler kız olurdu; çünkü bebeğin erkek çocuk olarak gelişmesini, erkek cinsiyet organlarına ve erkek beynine sahip olmasını tetikleyen hormon testosterondur.

Gelişmekte olan çocuk
Gebeliğin altıncı haftasında erkekler ile kızların görünümü aynıdır.

Ancak 12. haftada kız bebekte fallop tüpleri (yumurtalık kanalı), rahim (dölyatağı) ve vajina gelişmiştir. Aynı dönemde erkek bebekte ise testosteronun etkisiyle penis, testisler (erbezleri) ve skrotum (erbezi torbası) belirmiştir.

Ancak farklı olan yalnızca cinsiyet organları değildir. Gebeliğin 13. haftasında duyu organlarının gelişimi de az çok farklılık gösterir ve kızlar bu açıdan belirgin bir avantaja sahiptir. Kız bebeğin doğduğunda seslere, kokulara ve görsel imajlara karşı duyarlılığı daha keskindir.

Gebeliğin dördüncü ayına doğru ilerledikçe, fetüste erkek ya da kadın beyni gelişir. Kadın beyni daha küçük olduğu ve daha az sayıda hücre içerdiği halde daha karmaşık bağlantılar gösterir.

Deneyler, duygusal içerikli mesajlarla karşılaşan kadın beyninde erkek beynine göre çok daha fazla sayıda bölgenin harekete geçtiğini gösteriyor. Araştırmalar bu nedenle çok daha küçük yaşlardayken bile dişilerin erkeklere göre daha fazla empati kurma eğiliminde olduğunu düşündürüyor.

15 ayhk bir kız çocukta dil becerileri daha gelişkindir ve bu kız çocuk sözel beceri açısından yaşıtı olan erkek çocuğun önünde gidecektir. 5 yaşındayken bile konuşması yaşıtı olan erkek çocuğa göre ortalama 2 ay ileride olacaktır.
Buna karşılık “kadınlar harita okuyamaz” şakalarının kökeni de göründüğü kadarıyla biyolojiye dayanmaktadır. Bütün suçu testosteronun üstüne atabiliriz; ama görünüşe göre erkekler doğuştan gelen bir uzamsal farkındalığa sahip.

Erkeklerde ve kızlarda hormonal bağlantılar farklı şekilde kurulur; bununla birlikte her iki cinsiyetin de kendi içinde büyük değişkenlikler söz konusudur. Kızlarda da erkeklerde de testosteron üretilir; ancak kızlarda üretilen testosteron erkeklerde üretilenden çok daha azdır ve kızınızın “hanım hanımcık” ya da uzamsal becerileri üst düzeyde bir “erkek Fatma” olması, görünüşe göre anne karnındayken ne kadar testosteron ürettiğine ve bir ölçüde de anneden kaynaklanan
androjenlerin ne kadarının plasentayı geçtiğine bağlıdır.

Bir kız bebek erkek bebeğe göre çok daha olgun ve genellikle daha az huysuzdur; ama bu eğilimin dışına çıkanlar her zaman olur. Her yaşam kendine özgü ve benzersizdir. Çoğu kişi, hem erkeklerin hem de kızların başlangıçta en çok babalarına benzediğini söyler. Bu, belki de bebek doğduktan sonra erkeğin bebeğe bağlanmasını garantilemek için doğanın başvurduğu kurnazca yollardan biridir!

Kız/erkek doğumları
Dünyaya gelen erkek bebeklerin sayısı toz bebeklerin sayısından biraz daha fazladır ancak daha az sayıda erkek çocuk hayatta kalır, ingütafc Ulusal İstatistik Dairesi’nin verilerine göre, 2003 yılmda ingiltere’de her 1000 kız bebeğe karşılık 1 051 erkek bebek dünyaya gelmiştir. 1993 yılında ise her 1000 kız bebeğe karşılık 1056 erkek bebeğin doğduğu bihürilmtştir.
Sonuç olarak, cinsiyetler arasında bu açıdan büyüyen bir fark yoktur.
İngiltere ve Galter’deki bebek ölümlerinin 2002 yılmda yüzde 3,5 oranında azalmış olmasına karşılık ölü doğumlar yüzde 6,7 artmıştır. Aynı yıl, kız bebeklerde 1744 ölü doğuma karşılık erkek bebeklerin 2028′i ölü doğmuştur.

SAĞLIKLI KALMAK
Sağlık kontrolleri
Bütün bebekler ve çocuklar, büyüme ve gelişimlerinin normal seyrettiğinden emin olabilmek için düzenli olarak hekim kontrolünden geçmelidir. Bu rutin kontroller aynı zamanda, kızınızın genel sağlık durumu konusunda duyduğunuz herhangi bir endişeyi dile getirmek ve yanıt alabilmek için fırsat yaratır. Hekimden randevu almayı gerektirecek kadar önemli olmayan ama yine de kafanızı kurcalayan sorulan sorup endişelerinizden bahsedebileceğiniz en uygun zaman budur.
Kontroller genellikle şu sıklıkta yapılır:

Doğumdan hemen sonra (tercihen ilk 24 saat içinde)
6.-8. haftalarda
8. ayda
2. yılda
Okul öncesi dönemde (genellikle 3-4 yaş arasında)

Çocuk okula başlarken de aşılarının eksiksiz yapıldığından emin olmak, boy ve kilo ölçümü, görme ve işitme işlevlerinin değerlendirilmesi için kontrolden geçirilmelidir.

Diş kontrolü
Kızınızın ilk dişi çıkar çıkmaz diş kontrolleri başlamalıdır. Dostça yaklaşan bir diş hekimine gitmeye ne kadar çok alışırsa diş hekimine gitmekten o kadar az korkar, ingiltere’de Ulusal Sağlık Hizmetleri ‘nin (NHS) sunduğu diş sağlığı hizmetleri kapsamında -son derece yetersiz olmakla birlikte- pek çok diş hekimi, özel hastalarının çocuklarına NHS kapsamında ücretsiz hizmet vermektedir. Sağlığın diğer pek çok alanında olduğu gibi diş sağlığında da hastalığı önlemek son derece önemlidir ve düzenli diş kontrolleri bu açıdan vazgeçilmezdir.

Büyüme hızları
Kızlar ve erkekler farklı hızlarda büyür. Hiçbir çocuk bir diğerine benzemez ve bir kızın büyümesinde genlerin yanı sıra genel sağlık durumu ve beslenme de belirleyici rol oynar. Her iki ebeveynin de boyu ortalamanın üzerindeyse çocuğun kısa boylu olma ihtimali pek yoktur.

Çocukluk çağında büyüme/boy tablosu
1 yaş——————————10-25
1-2 yaş—————————-10-13
2 yaş-ergentik———————-5-6
Ergenlikteki büyüme atağı-kızlar——6-11

Bazı çocuklar, erken çocukluk döneminde normale göre daha yavaş ya da daha hızlı büyüse de önemli olan büyümenin genel
gidişatıdır ve bu çocukların büyümesi daha sonra hızlanır ya da yavaşlar. Bu genellikle genetik olarak belirlenen bir kalıptır. Yani 4 yaşındayken anaokulunda en kısa boylu çocukken 10 yaşına geldiğinizde sınıfın en uzun boylu öğrencisi olduysanız, kızınızda da aynı sürecin yaşanması olasıdır.

Aşılar
Çocukluk çağında sağlıklı olmanın bir diğer önemli parçası aşı uygulamalarıdır. Günümüzde bütün çocukların on farklı hastalığa
karşı aşılanması tavsiye edilmektedir:

Difteti
Tetanos
Boğmaca
Çocuk felci
HIB (hemofilus influenza tip B)
Menenjit C
Pnömokok
Kızamık
Kabakulak
Kızamıkçık

Bu liste gözünüze epeyce uzun görünebilir; özellikle de aşılama sırasında iğne mükemmel derecede sağlıklı olan bebeğinize batırılırken. Yan etkiler konusunda endişelenmeniz ve bütün bu aşıların gerçekten de gerekli olup olmadığını düşünmeniz son derece doğaldır. Pek çok anne baba bunlann dışında bebeğin bağışıklık sistemine aşın yüklenmek konusunda da endişelenir, ama aslında bağışıklık sisteminin kapasitesi çok geniştir: 10 000 farklı hastalığa karşı güvenli ve etkili biçimde aşılanmanız mümkündür. Aşılama yoluyla önlenen bazı hastalıkların bir zamanlar insanların ölümüne yol açtığı ve bağışıklığı olmayan biri için hâlâ ciddi bir tehlike unsuru olduğu kolayca gözden kaçar.

Tetanosa yol açan bakteriler, bahçenizdeki ya da semtinizdeki park da dahil toprakta çok miktarda bulunur.
Yaklaşık 13 aylıkken ve okula başlamadan önce 2 doz halinde uygulanan KKK (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) aşısı kızamıkçığa karşı koruma sağladığı için özellikle kızlar açısından önemlidir. Kızamıkçık çocukluk çağında hafif geçirilmekle birlikte, gebeliğin erken döneminde gelişmekte olan fetüste ciddi hasara yol açabilir. Kızamıkçık virüsü özellikle yaşamsal organların gelişimini etkiler ve sağırlığa, körlüğe, kalp ve beyin hasarına neden olur. KKK aşısının kullanıma girmesinden önce kızamıkçık bebeklere ciddi zararlar verebiliyordu.

Bu nedenle aşı yalnızca kızınızı korumakla kalmayıp aynı zamanda onun bağışık olmayan bir gebe kadına kızamıkçık bulaştırmasını da engelleyecektir. Aşı ayrıca, yumurtalıklarda iltihaplanmaya neden olarak büyüdüğünde doğurganlıkla ilgili sorunlara yol açabilen kabakulağa karşı da koruma sağlar. Üçüncü olarak, tehlikeli ve hatta bazen yaşamı tehdit edebilen bir hastalık olan kızamığa karşı da korur.

Pek çok ebeveynin KKK aşısının güvenirliği konusunda endişe duyduğunu biliyorum. Ancak ingiltere’de ve dünyanın diğer bölgelerinde yapılmış çalışmalardan elde edilen çok sayıda bilimsel kanıt, KKK aşısının otizm veya enflamatuar (iltihabi) bağırsak hastalığına yol açmadığını göstermiştir. Aşıları ayrı ayrı uygulamanın birlikte uygulamaktan daha güvenli olduğuna dair kanıt yoktur ve ayrı uygulamalar çocuğunuza altı ayrı enjeksiyon yapılacağı anlamına gelir. Eğer aşıların ayrı ayrı yapılması yolunu tercih ederseniz -ki bu size asla tavsiye etmeyeceğim bir seçenektir- lütfen önce aşıların nereden geldiğini
kontrol edin ve kızınıza aşı serisinin eksiksiz uygulandığından emin olun. Pek çok kişi bu kontrolü yapmadığı için çocuğunun bir, iki ya da her üç enfeksiyona karşı duyarlı kalmasına göz yummuş olur. Okul öncesi erken dönemde yapılan aşılar, genellikle sağlık ocağında pratisyen hekim ya da çocuğunuzun kendi hekimi tarafından uygulanır; ancak daha sonraki pekiştirme (rapel) dozları genellikle okulda yapılır.Kızınızın aşı kayıtlarını güvenli bir yerde saklayın. Büyüdükçe ona pek çok nedenle, kendisine uygulanan aşılarla ilgili sorular sorulabilir. Bu yüzden, aşılandığı tarihleri gösteren aşı kaydının elinizin altında olmasında fayda var. Bu durum ayrıca yurtdışına seyahate çıkarken kızınıza uygulanan ek aşılar için de geçerlidir.